Medeniyetin Sıfır Noktası Dünyanın İlk Mabedi Göbekli Tepe

Göbekli Tepe iki yüz bin yıllık insanlık tarihinde günümüze kadar ulaşan en eski yapı. Bilim dünyasında insanlığın yerleşik hayata geçişini ve tarım yapmaya başlamasının tarihini değiştiren Göbekli Tepe’nin sırları hala tam olarak aydınlatılmış değil. MÖ. 10.000 yılında inşa edilmiş olan Göbekli Tepe’nin normal bir yaşam alanından ziyade bir toplanma alanı ya da bir mabet olduğu tahmin ediliyor. 1995 yılında Klauss Schmidt tarafından başlayan kazı çalışmalarının daha %30’u tamamlanabildi. Şimdi gelin bu insanlık mirasına ve içinde barındırdığı sırlara yakından bakalım.

Göbekli Tepe’de Yaşamış İnsanların Tasviri

İnsanlığın Yerleşik Hayata Geçişi

Göbekli Tepe bulunmadan önce insanlığın yerleşik hayata ve tarıma MÖ. 10.000 yılında başladığı tahmin ediliyordu. Ancak Göbekli Tepe’nin bulunmasının ardından her şey karıştı. Çünkü bu kadar kompleks bir yapıyı inşa etmek, sanatla uğraşmak ve tarım yapmak o dönemin insanlarına atf edilmiyordu. Tarih kitaplarının baştan yazılmasını sağlayan bu olay medeniyetin doğuşuna olan bakış açımızı da değiştirmiş oldu. Öncesinde insanların bu yıllar içerisinde yerleşik hayata geçemeyeceği ve tarım yapamayacağı, avcı toplayıcı yaşadığı tahmin ediliyordu. Ancak Göbekli Tepe’den tarihin öyle bir noktasına ışık tutuyor ki ya insanlar bizim tahmin ettiğimizden çok önce yerleşik hayata geçti ya da kalıntılar hibrit bir döneme ait.

Göbekli Tepe’de Bulunan Kabartmalar (http://www.festtravel.com/gobeklitepe-232)

Göbekli Tepe’nin Önemi Ne?

Göbekli Tepe’de gerçekleştirilen kazılar sonrasında ortaya çıkarılan kalıntılar üzerinde bir çok spekülasyon yapılıyor. Bu kalıntıların tam olarak neden inşa edildiği ya ne için kullanıldığı ise tam olarak bilinmiyor. T şeklinde ve neredeyse 17 ton ağırlığında ki sütunların oval bir biçimde yerleştirilmesiyle oluşturulan alanına dair en yakın tahminimiz bir ibadet alanı olduğu. Özel araçlar ile yapılan çalışmalar sonrasında bu alanda bulunan 20 kalıntıdan sadece 6 tanesinin ortaya çıkarıldığını biliyoruz. Tamamı gün yüzüne çıktığı taktirde dünyanın en büyük mabedlerinden biri ortaya çıkarılmış olacak. On iki bin yıl önce insanların neler yapabileceğine dair olan algımızı büyük oranda yıkan alan o dönemin insanları için farklı çıkarımlar yapmamızı da sağlıyor. Bunlardan en önemlileri ise dini bir yapının olması ve sınıflara dayalı bir toplumun var olması. Göbekli Tepe’ye dair en önemli bulgulardan bir tanesi ise alanın doğal yollarla değil insanlar tarafından toprağa gömülmesidir. Bunun neden yapıldığı veya kimler tarafından yapıldığı hala bilinmemektedir.

Göbekli Tepe’de Bulunan 3 Boyutlu Aslan Figürü ( https://www.kenanyelken.com/ )

Göbekli Tepe’de Bulunan Eserler

Göbekli Tepe’de bulunan eserler arasında bazıları diğerlerinden daha fazla öne çıkıyor. Bunlardan bazılarının üç boyutlu olması ise insanın soyut düşünme kabiliyetinin ve sanata olan yatkınlığının ne kadar erken başladığını gösteriyor. Ayrıca duvara kazınan siluetler veya insan heykelleri insanın hikaye anlatma yeteneğinin ne kadar eskiye dayandığını gösteriyor. Buğdayın atasının burada bulunması, insanların bira içtiğine dair kanıtlar sunuyor. Hatta insanların ekmekten ziyade bira için tarıma başladıkları da düşünülüyor. Bölgenin 500 metre uzağında bulunan taş ocağında matematik bilgisi ile üretilen taşların bölgeye taşınması da büyük bir insan topluluğunun burada yaşadığına işaret ediyor. Ayrıca bu ağrılıktaki sütunların buraya taşınmasında hayvanların da kullanıldığı yani insanın hayvanları ehlileştirmesinin de başladığı tahmin ediliyor.

Bonus

Eğer İngilizce biliyorsanız Göbekli Tepe, antik yapılar ve Klaus Schmidt ile alakalı bu podcasti dinleyebilirsiniz.

Göbekli Tepe Nerede ve Nasıl Giderim?

Şanlıurfa’nın 15 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Örencik köyü yakınlarında bulunan Göbekli Tepe ziyaretçilere açıktır. Hafta sonları hizmet vermeyen sit alanın ziyaretçi saatleri yaz ve kış dönemi olarak ikiye ayrılır. Ayrıca Göbekli Tepe’de çıkarılan bazı eserleri Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi görme şansınız da bulunuyor. Göbekli Tepe’yi ve Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ni ziyaret etmek için ücret ödemeniz gerekiyor. Kazı alanı için ödemeniz gereken ücret 45 TL olurken müzeyi 18 TL‘ye ziyaret edebilirsiniz. Ayrıca müzeye aldığınız bilet ile Haleplibahçe Mozaik Müzesi’ni de ziyaret edebilirsiniz. Müzekart sahipleri ise ücret ödemeden bu iki güzide alanı da ziyaret edebilme şansına sahip.