Thomas Edison’un Hayatı ve Bilinmeyen İcatları
Mucit denildiğinde aklımıza gelen ilk isimlerden biri olan Thomas Edison, dünyanın en önemli yenilikçilerinden birisidir. Verimli bir mucit ve seri bir girişimci olan Edison, 84 yıllık yaşamında bir çok önemli patente imzasını atmıştır. Rakipleriyle inanılmaz bir rekabet içerisinde olan Edison, zaman zaman rakiplerini zayıflatmak için tartışmalı hareketler de yapmıştır. Telgraftan, otomobil marş motoruna kadar geniş bir skala da çalışmıştır. Ancak ismini söylediğinizde herkesin aklına gelen icadı ise piyasaya çıkan ilk başarılı ampulü piyasaya sürmesidir. Yine inanılmaz bir deha olan Nikola Tesla ve Westinghouse Şirketi ile olan rekabetinin üzerine film çekilmiştir. Bu yazımızda modern dönemlerin en önemli mucitlerinden biri olan Thomas Alva Edison’un hayatına ve önemli icatlarına ışık tutalım.
Telgrafçılıktan Mucitliğe
Küçük yaşlarda öğretmen annesi tarafından okuma yazma ve matematiği öğrenen Edison’un parlak bir çocuk olduğu o yaşlar belli olmuştu. Bir şeyler üretmeyi ve deneyler yapmayı çok seviyordu. Tren istasyonlarında şeker, gazete gibi şeyler satarak haftada 50 dolar kazanıyordu ki enflasyona göre hesapladığımız zaman günümüzde 1500 dolardan biraz fazlaya tekabül ediyor. Geçirdiği kızıl hastalığı sonunda kısmi sağır olmuştur ve gelecekte bu durumun kendisinin daha iyi odaklanmasına yardımcı olduğunu söylemiştir. 3 Yaşında bir çocuğu trenin altına kalmaktan kurtarmasının ardından çocuğun babası tarafından telgrafçılığı öğrenmiş ve tren istasyonlarında telegrafçı olarak çalışmaya başlamıştır. Bir yanda işinde çalışırken deneylerini yapmayı bırkamamıştır. Hayatı boyunca 1093 patent almış, 500’e yakın icadının da ticari potansiyeli olmadığı için patentini almamıştır. Bu patentlerden ilki ise 21 yaşında geliştirdiği elektrik oy kaydedici olmuştur.
Ticarette İlk Başarı
22 yaşına geldiğinde Evrensel Hisse Senedi Yazıcı makinesini geliştirdi. Aletten çok etkilenen Altın ve Hisse Senedi Telgraf Şirketi bu icadın haklarını 40.000 dolara satın aldı. Bu başarılı satın alımdan sonra telgrafçılık işinden ayrılıp, Endüstriyel Araştırma Laboratuvarı’nı açarak bir çok genç muhendisle beraber çalışmalarına başlamıştır. Tek bir telgraf kablosundan aynı anda birden fazla mesaj iletmek için tasarladığı Çiftyönlü Telgraf Makinesi‘ni 100.000 dolar karşılığında satmıştır. Bu satış işleminden sonra kendisine Menlo Park Büyücüsü lakabını kazandıracak olan laboratuvarını Menlo Park New Jersey’de açtı. Western Union tarafından Graham Bell‘in telefonuna rakip bir alet geliştirilmesi istendi fakat bu proje hayata geçmedi.
Dünya Çapında Ünlenmesi
1877 yılında geliştirdiği ve pikapın ataslı kabul edilen Fonograf, ses kayıt etmeye ve bu sesi tekrar oynatmaya yarıyordu. I. Dünya Savaşı sırasında ABD’li askerlerin bu aleti kullanarak cephede müzik dinlemesiyle Edison ismi dünya çapında bilinirliğe ulaştı. Ancak bugün dahi herkesin aklına Edison’un gelmesini sağlayan ampulün ticari anlamda en başarılı halini geliştirmiştir. Elektriğin dünyayı değiştirecek bir teknoloji olduğunu anlayan Edison, çalışmalarını buraya doğru yönlendirdi. Çalışmalarını aydınlatma ve elektrikle çalışan aletler üzerine yoğunlaştırarak bugün bile dünyanın en büyük elektrik enerjisi şirketlerinden biri olan General Electric‘i kurdu.
Sinema, Otomobiller ve Daha Fazlası
19. ve 20. Yüzyıllarda dünyayı değiştiren hemen hemen her teknolojik gelişmede bir yerden Edison ismine rastlayabiliyoruz. Sinemanın en erken öncülerinden biri olan Edison, kinetoskop’u geliştirerek ülke genelindegösterilere başlamıştır. Lumiere Kardeşler‘in ilk sinema gösterisinin ardından sinema sektörü gelişmeye başlamıştır. Edison Film Şirketi Frankenstein gibi klasiklerde olan 1200’e yakın film üretmiştir. Ayrıca patent haklarından dolayı film endüstrisi üzerinde neredeyse tekel olmuştur. Kurduğu Film Patent Şirketi‘nin baskılarından dolayı batıya göç eden stüdyolar Hollywood‘un temellerini atmıştır. Otomobiller yaygınlaşması ile beraber elektrikle çalışan bir araç üretmek istemiştir fakat içten yanmalı motorlara daha üstün olamamıştır. Eski çalışanı olan Henry Ford ile konuşmaları sonrasında aküye bağlı marş motorunu icat etmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında hükümet tarafından silah teknolojileri üzerine çalışması için davet edilmiştir. Fakat sadece savunma teknolojileri üzerine çalıştığını söyleyerek ” Asla öldürmek üzere icat edilmiş silahlar icat etmediğim için kendimle gurur duyuyorum demiştir.”
Akım Savaşları
Dönemin en zeki mühendisleri ve mucitleriyle çalışan Edison, bir dönem Nikola Tesla‘nın da işverini olmuştur. Edison ticari anlamda başarılı ilk ampulün üretiminden sonra direkt akım (DC,DA) ile ülke genelinde elektrik dağıtımı yaparak aydınlatma teknolojileri üzerinde çalışmaya başlamıştır. Edison’un altında çalışmaya başlayan Tesla, direkt akım üzerinde geliştirmeler yapmıştır. Aynı zamanda Alternatif Akım (AC,AA) üzerinde çalışmalarına da devam eden Tesla, çalışmalarını Edison’a sunmuştur. Alternatif akımın bir geleceği olmadığını belirtmiştir. Bunun üzerine Nikola Tesla, şirketten ayrılmış ve alternatif akım üzerina çalışmalar yaparak bir çok patent almıştır. Bu patentleri George Westinghouse’a satmıştır ve kısa süre sonra Edison’un en büyük rakibi olmuşlardır. Alteratif akımın yükselişinden endişelenen Edison, o teknoloji üzerine bir çok karalama kampanyası yapmıştır. Bunlardan en meşhuru ise alternatif akım ile bir filin öldürülmesinin ardından alternatif akımın insanlar için tehlikeli olduğunun propagandasının yapılmasıdır. Ancak bunlar başarılı olmamış ve Alternatif akım 1893 yılında gerçekleşen Chicago Dünya Fuarı’nı Westinghouse’un firması aydınlatmıştır. Uzun mesafeler üzerinde aktarımı daha kolay olduğu için de Niagara Şelalesi üzerine inşa edilecek hidro elektirk santrali ihalesini de Westinghouse almıştır. Bu gelişme ise Akım Savaşları’nın resmi olmayan bitişini simgelemektedir.
Daha insani bir idam yöntemi arayan eyaletlere Westinghouse jeneratörlerinden güç alan elektrikli sandalye yöntemini gizlice fonlaması bize Edison’un karakteri hakkında çok şey söylüyor. Asla vazgeçmeyen ve ne olursa olsun kazanmaya yönelmiş bir mucit. Modern dünyanın evriminde çok büyük payı olan Thomas Edison, günden güne daha çok elektriğe bağımlı olan bizler tarafından yüzyıllar sonra da hatırlanacak.
[…] uyguladığı stratejiler ekonomi derslerinde okutulmaktadır. Dönemin bir başka önemli mucidi Edison‘un şirketinde çalışmış oradan ayrıldıktan sonra da kendisiyle dostluğunu […]